Niğde Tarihi Yerler & Gümüşler Manastırı

Niğde Tarihi Yerler

Niğde’nin eski adı nedir?

---

Niğde’nin eski adı nedir? 10 km uzaklıktaki Aktaş Köyü yakınlarında bulunan, Andabalis (Andaval) Kilisesinde muhtemelen M.Ö 5 YY olarak tarihlenen bir Hitit Kitabesi bulunmuştur. Bu kitabe üzerine profilden tasvir edilmiş bir kral kabartması ve Hitit Hiyeroglifiyle yazılmış bir yazı bulunmaktadır. Yapılan incelemelerde Hiyeroglif üzerinde “Ben Nahita Kralı Saruwanas” ibaresi tespit edilmiş ve Niğde’nin en eski isminin “Nahita” olduğu kabul edilmiştir. “Nahita” kelimesi, Hititler Dönemin de Bereket ve Ay Tanrıçasına verilmiştir. Roma ve Bizans Dönemlerin de Nahita olarak isimlendirilen Niğde, Selçuklular Devrinde “Nakide“, Osmanlılar Döneminde ise “Negide” olarak  isimlendirilmiştir.

Niğde Tarihi

---

Niğde tarihi yerler arasında Neolitik Dönemden (M.Ö 7250-5500) yıllarına ait eserler görülmektedir. Bunlar Bor-Bahçeli kasabası- Roma Havuzu yakınındaki Köşk Höyük ve Pınarbaşı  Höyük yakınlarından çıkartılan eserlerdir.

Kalkolitik Çağ a  ait  M.Ö (5500-2000) yılları arasına ait Geç Neolitik ve Erken Kalkolitik çağları kapsayan buluntular Köşk Höyük kazılarında ortaya çıkmıştır.

(M.Ö 2000-700) yıllarını kapsayan Orta ve Geç Tunç Cağları, Anadolu’da genel olarak Hitit Donemi  olarak isimlendirilir. Eski Hitit (M.Ö 2000-1400) Yeni Hitit (1400-1200) ve Geç Hitit Şehir Devletleri (1200-700) olarak üç döneme ayrılık görülür.Geç Hitit Dönemi, Niğde bölgesinin Anadolu tarihi içerisinde önemli olduğu devirlerinden birisidir. Geç Hitit Şehir Devletleri 24 küçük krallıktan oluşan, bir çeşit federasyondur. Bunlardan Tabal krallığı Kayseri-Niğde ve Nevşehir yöresinde hakim bulunuyordu. Bu krallığın içerisinde de yine kendisine bağlı Nahita Krallığı, Tuvanuva Krallığı gibi küçük krallıklar bulunuyor  idi.

M.Ö 710  ve takip eden yıllarda batıdan Frig, doğudan Pers ve Asur akınlarıyla  Hititler tamamen yok olmuş ve bu bölge  M.Ö 330 yılına kadar Frig ve Pers egemenliğine girmiştir. Helenistik Donemde ise M.O 330-30)  Makedonyalı Büyük İskender, Persleri yenilgiye uğratarak Anadolu’yu ve Niğde bölgesini ele geçirmiştir. Büyük Iskenderin ölümünden sonra Niğde bölgesi Büyük İskender’in komutanlarından Eumenes in kurduğu Bergama Krallığına dahil olmuştur..

M.Ö. 30 yıllarından itibaren Anadolu’nun büyük kısmi Roma hakimiyetine girmiştir. M.0 30 – M.S 395 yıllarını kapsayan Roma Döneminde Niğde bölgesi tarihinin önemli konumlarından birini yasamıştır. Antik ismi Tyana olan bugünkü Bor-Kemerhisar kasabası yoğun bir yapılaşma ve iskan görmüş, kent saraylarla, mabetlerle, su kemerleriyle ve yerleşim birimleriyle büyük bir kent konumuna getirilmiştir.

M.S 53 yılından itibaren Havari Saint. Paul  Kapadokya bölgesine gelmiş ve tanıttığı Hıristiyanlık dini kısa surede yayılmıştır.M.S 313 yılında Bizans imparatoru Konstantin bu yeni dini resmi olarak tanımıştır.İmparatorun annesi Helena hac için Kudüs e  giderken, Aktaş koyu yakınında Niğde tarihi acısından önemli büyük bir Andabalis (Andaval) kilisesi yaptırmıştır.

Roma İmparatorluğu 395  yılında Batı Roma ve Doğu Roma (Bizans) olarak ikiye ayrılmış Anadolu, Bizans egemenliğine girmiştir. Bizans Donemin de sakin olan bölge M.S 600 yıllardan itibaren sırası ile Sasani, Per ve daha sonra Arap istilasına sahne olmuştur.M.S 931 yılında Arap istilası sırasında kent çok büyük ölçüde tahrip edilmiştir. Bizans ordusu M.S 956 yılında Persleri kesin bir yenilgiye uğratarak bölgeden çıkarmıştır.Bugünkü Dikilitaş kasabasına ismini veren anıtın bu zafer için dikildiği sanılmaktadır. Bu karışık dönemde bölgedeki pek çok yeraltı şehri koruma-barınma amacıyla yapılmıştır.

1071 yılındaki Malazgirt Savasından önce Selçuklu Türkleri uzun yıllar boyunca Anadolu’ya akınlar düzenlemişler, Malazgirt Savasının ardından Anadolu’nun büyük kısmı fethedilmiştir.Niğde bölgesinin  Selçuklular tarafından fethedilmesinin tarihi kesin olmamakla birlikte 1166 yılı olarak tarihe geçmiştir.

1243 yılında Selçuklular ile Moğollar arasında yapılan Kösedağı Savaşında Selçuklular yenilmiş ve sonunda Moğolların himayesi altına girmiştir.1327 yılında ise Niğde ve çevre bölgeler Moğolların bir uç beyliği olan İlhanlıların idaresine girmiştir.

Niğde 1357 yılından itibaren Karamanoğulları Beyliğinin egemenliğine girmiştir.1471 yılında Niğde ve diğer bölgeler Fatih Sultan Mehmet tarafından, Karamanoğulları kesin olarak yenilgiye uğratılarak alınmıştır.

Niğde tarihi yerleri

Hristiyanlık Öncesi

---

Niğde’de Hristiyanlık Öncesi Dönemi Kültürel  Değerleri Hangileri?

• Köşk Höyük (BOR) Neolitik -Kalkolitik Çağı  (M.Ö 7250-5500)
• Göltepe-Kestel Ören yeri (CAMARDI) Eski Tunç Devri  (M.Ö 3000-2000)
• Pınarbaşı Höyüğü (BOR) Eski Tunç Devri
• GöllüDağ Ören yeri (NİĞDE) Geç Hitit Donemi (M.Ö 1200-700)
• Alaeddin Tepesi (NİĞDE) Geç Hitit-Frig Donemi 
• Gölcük Höyüğü (NİĞDE) Geç Hitit-Frig Donemi
• Porsuk Höyüğü (ULUKIŞLA) Geç Hitit- Frig Donemi
• Tyana Ören yeri ( BOR) 2yy  Roma Donemi
• Eyertepe (CAMARDI) Frig- Helenistik -Roma
• Iftihan Tümülüsü (BOR) Frig-Roma Donemi
• Kaynarca Tümülüsü (BOR) Frig Donemi
• İkiz Tümülüsü (ÇİFTLİK) Frig Donemi
• KeciKalesi (ALTINHISAR) Helenistik Donemi
• Divarli Höyüğü (CIFTLIK) Helenistik-Roma Donemi
• Tepebağları Höyüğü (CAMARDI) Helenistik-Roma
• Çanakçı Tepe Höyüğü (CAMARDI) Roma Donemi
• Göbekli Dağ Tümülüsü (NIGDE) Roma Donemi
• Kuşkayası Mezarlığı (NIGDE) Roma Donemi
• Su kemerleri (Kemerhisar-BOR) Roma Donemi
• Roma Havuzu (Bahçeli-BOR) Roma Donemi

Hıristiyanlık Dönemi

---

Niğde’de Hıristiyanlık Dönemi Kültürel Değerleri Hangileri?

• Gümüşler Manastırı (NİĞDE) 10 yy. Bizans Dönemi
• Kavlaktepe Yeraltı Şehri (CAMARDI) 10 ve 12.yy  Bizans Dönemi
• Fertek Yeraltı Şehri (NIĞDE) Bizans
• Konaklı Yeraltı Şehri (NIĞDE) Bizans
• Bağlama Yeraltı Şehri (NIĞDE) Bizans
• Kayırlı Yeraltı Şehri (NIĞDE) Bizans
• Narlıgöl Şapeli (CIFTLIK) Bizans
• Nar Vadisi Yerleşim mağaraları (CIFTLIK) Bizans
• Yedioda Mağaraları (BOR) Bizans
• Yeşilyurt Kilisesi (ALTINHISAR) Bizans
• Aktaş Andabalis kilisesi (NIĞDE) Bizans
• Begüm Kilisesi-Cami (MERKEZ) Geç Osmanlı
• Fertek Kilise- Cami (NIĞDE) Geç Osmanlı
• Hançerli Kilisesi- Cami (NIĞDE) Geç Osmanlı
• Sulucaova Kilisesi- Cami (CAMARDI) Geç Osmanlı
• Rum ve Ermeni Kiliseleri (MERKEZ) Geç Osmanlı
• Yeşilburç Kilisesi (NIĞDE) Geç Osmanlı
• Kumluca Kilisesi (NIĞDE) Geç Osmanlı
• Hasakoy Kilisesi (NIĞDE) Geç Osmanlı
• Konaklı Kilisesi (NIĞDE) Geç Osmanlı
• Dikilitaş Kilisesi (NIĞDE) Geç Osmanlı
• Küçükköy Kilisesi (NIĞDE) Geç Osmanlı
• Hamamlı Kilisesi (NIĞDE) Geç Osmanlı
• Ballıköy Kilisesi (NIĞDE) Geç Osmanlı 

Müslümanlık Dönemi

---

Müslümanlık Dönemi Kültürel Değerleri Hangileri

• Alaeddin Cami (MERKEZ) 1223 Selçuklu
• Sungurbey Cami (MERKEZ) 1335 İlhanlı
• Dışarı Cami (MERKEZ) 16 yy. Osmanlı
• Pasa Cami (MERKEZ) 17 yy Osmanlı
• Kiğılı Cami (MERKEZ) 18 yy Osmanlı
• Kale Cami (MERKEZ) 1747  Osmanlı
• Hanim Cami (MERKEZ) 1452 Karamanoğulları
• Dar-ül Zikr Mescidi (MERKEZ) 14 yy  Selçuklu
• Kıble mescidi (MERKEZ) 1839 Osmanlı
• Pasa Cami (BOR) 16 yy Osmanlı
• Kale Cami (BOR) 16.yy Osmanlı
• Ulu Kışla Cami (ULUKISLA) 17.yy Osmanlı
• Gündoğdu Türbesi (NIĞDE) 1325 İlhanlılar Donemi
• Ak Medrese (NIĞDE) 1409 Karamanoğulları
• Niğde Kalesi (Niğde) 15.yy Geç Hitit,Roma,Bizans ve Selçuklu 
• Bedesten (NIĞDE) 16.yy Osmanlı Donemi
• Okuz Mehmet Pasa Kervansarayı (ULUKISLA) 17.yy Osmanlı
• Saat Kulesi (NIĞDE) 19.yy Osmanlı Donemi
• Niğde Kalesi (Niğde) 15.yy Geç Hitit,Roma,Bizans ve Selçuklu 
• Bedesten (NIĞDE) 16.yy Osmanlı Donemi
• Okuz Mehmet Pasa Kervansarayı (ULUKISLA) 17.yy Osmanlı
• Saat Kulesi (NIĞDE) 19.yy Osmanlı Donemi

Bunların yanı sıra günümüze kadar gelmiş Türbeler, Çeşmeler, Hamamlar ve Diğer Eserler bu şehrimizde bulunmaktadır.

GÜMÜŞLER ÖREN YERİ VE MANASTIRI

---

Niğde Gümüşler Ören Yeri ve Manastırı nerededir?

Niğde’ye 9 km mesafedeki Gümüşler Kasabası içerisindedir. Bizans sanatının Anadolu’daki en güzel ve en iyi korunmuş eserlerinden birisidir.Gümüşler Manastırı  oldukça büyük ve geniş bir kaya kütlesi içerisine kazılmıştır. Kaya kütlesinin  doğu ve güneye bakan ön cephesi 1,5 km uzunluğundadır ve komple kaya oyuğu olan bu on cephe yerleşim yeri olarak kullanılmıştır.

Niğde Gümüşler Manastırı Tarihi Tarihi

Gümüşler Manastırı 10.YY olarak tarihlense de, 8 ve 12.YY.lar arasında yapımına devam edildiğine dair belirtiler vardır. Manastırın kilise kısmına 7 m. kaya oyuğu bir koridordan geçilerek girilir. Kare planlı-kaya oyuğu avlunun dik duvarlarının yüksekliği 14 m kadardır.  Avlunun doğu-güney-kuzey kısımlarına çeşitli odacıklar yapılmış, kuzeyindeki büyük oda mezarlık olarak kullanılmıştır. Güney tarafta ise, avlu kenarındaki havalandırma boşluğundan da fak edilebilen iki katli yeraltı şehri bulunmaktadır. Kilisenin kaya oyuğu seklinde dört sütunu vardır; kuzey ve batı duvarlarını freskler kaplamakta ve bu duvarların iç kısımlarındaki üç küçük mezar odacığı da bulunmaktadır. Fresklerin temaları şöyledir;

Kilisenin kuzey duvarlarını kapsayan apsisteki fresklerin el üstünde, bir otorite sembolü olarak Isa taht üzerinde resmedilmiş; sağ ve solunda ise Meryem, St.John, Melekler ve diğer kutsal semboller resmedilmiştir. Orta bölümde 12 Havarinin portreleri alt kısımda ise kilisenin doktorları ve pelerinli Meryem bulunmaktadır. Bu merkez apsisin sağ ve solundaki iki Niş içerisinde Meryem ve St. John tasvir edilmiştir. Sol taraftaki “Gülümseyen Meryem ve bebek Isa” Freski, Anadolu’da tek olması acısından önem taşır.

Kilisenin bati duvarlarını kapsayan genel Niş’in en altında Melek Gabriel, karşısında duran Meryem e  Tanrının selamını iletmekte; orta kısımda ise freskler bir kaya sığına içerisinde çizilerek kutsal aile  betimlemesi  yapılmıştır. Bu kısımda Isa’nın doğumu, doğumun müjdelenmesi, İsa’nın dadıları tarafından yıkanması, Isa’ya hediye sunulması gibi freskler bulunmaktadır. En üste ise Meryem in Isa’yi diğer azizlere tanıtması konu edinmiştir.

Kilisedeki fresklerin güçlü ve canlı anlatımları, içerisinde barındığı yeraltı şehri, büyük mezarlık odası ve oldukça büyük kaya kütlesi üzerine kazınmış yerleşim birimleriyle birlikte arttırılmış savunma tedbirleri dolayısıyla Gümüşler Ören yeri ve Manastırı, donemin önemli din merkezlerinden birisi olduğunu göstermektedir.