Ani Harabeleri hakkında bilgi.
Ani Harabeleri Nerede?
Kars’ın 50 km. güneydoğusunda Türkiye Ermenistan sınırında tarihi bir şehirdir.
Ani Harabeleri Tarihi
Milattan önce de bir yerleşme merkezi idi. Fakat, bir kale şehir olarak önem kazanması ortaçağa rastlar. Bugün kalıntılarına rastladığımız şehir, Kuzey-doğu Anadolu’daki Bağratlı Krallığı tarafından, 806 yıllarında kurulmuş, 961 yılında da bu krallığın merkezi olmuştur. Ani krallığı, 732-772 ve 806-1064 yılları arasında toplam olarak 298 sene devam etmiştir.
1044 tarihinde Bizans hakimiyetini kabul eden Ani 1064’de Alparslan tarafından zaptedilmiştir. Alparslan burayı yerli Şeddadilere bağışlamış, bu beylik zamanında Ani çok gelişmiştir.
1224’de şehir Gürcüler tarafından ele geçirildi ve bir Ermeni ailesine tımar olarak verildi. 1239’da Moğollar aldılar. 1319 tarihinde şiddetli bir deprem Aniyi alt üst etti ve daha sonrada artık kalkınamadı, bunun diğer bir sebebi de İpek yolunun önemini kaybetmiş olması çünkü ekonomi ilerlemeyince hayat da ilerlemiyor. Süryani, İran, Ermeni, Arap ve Türk-İslam eserlerinin yan yana bulunduğu bu tarihi şehirde yerli ve yabancı ekipler tarafından arkeolojik araştırmalar yapılmış, birçok kıymetli eser ele geçirilmiştir. Fakat Ani için henüz son söz söylenmiş değildir. Gün ışığına çıkarılması gereken daha birçok yönleri vardır. Hristiyan ve İslam sanatının karşılıklı etkilerinin açıkça görüldüğü Ani şehri eserlerinin en önemlileri şunlardır.
SURLAR
977-987 yılları arasında inşa edilmiştir. Oğuzlar şehri aldıktan sonra onarım görmüştür. Çok sağlam olan surlarını büyük kısmı bugün hala ayaktadır.
KATEDRAL
23 yılda, 987-1010, ancak yapılıp tamamlanabilen bu muhteşem eser, 1064’de Alparslan fetih sembolü olarak camiye çevrilmiş ve Fethiye Cami adını almıştır. Alparslan’ın Anadolu topraklarında iki cuma namazını kıldığı yerdir. Sonradan tekrar kiliseye çevrilen yapı, şehirle birlikte terkedilmiştir. Bazilika tipli 3 nefli ve silindirik gövdeli konik çatılı kubbesi ile görkemli bir yapıdır.
MENUÇEHR CAMİİ
Şeddadilerden Ebu Şuca Menuçehr tarafından Selçuklular adına inşa ettirilmiştir (1072) Anadoludaki ilk türk islam eserlerindendir. 3 nefli olup tavanlarında mozaik görünümlü renkli taşlar ile zengin motifli geometrik süslemeler Anadoluda Selçukluların bıraktığı müstesna eserlerden biridir. Minaresinin külah kısmı yıkılmış olup, şerefesi altında Allah ibaresi okunmaktadır.
EBUL MUAMMERAN CAMİİ
1195 Tarihinde inşa edilmiştir. Kubbe süsleri ve değişik stildeki minaresiyle çok ilgi çekici bir eserdir. Minare değişik renkli taşlarla yapılmış olan yukarı kısmında, kabartma bir at nalı ve BİSMİLLAH ibaresi vardır. Halen dış avlu veya son cemaat yeri ile mihrap kısmı yıkıktır.
SARAY
Şehrin batı yamacındadır. 3 katlı bir yapı olan bu eser Türk-İslam sanatının en güzel örneklerinden biridir. Bilhassa, portal ve cephe duvarının süsleriyle dikkate değerdir.
SELÇUKLU HANI
Bazı kaynaklarda Ermeni eseri olarak gösterilmektedir. Fakat her yönüyle bir Türk-İslam eseridir, bugün duvarları kısmen yıkıktır.
KARS’TA HIRİSTİYAN ALEMİNCE EN ÇOK ZİYARET EDİLEN DİNİ MERKEZLER
Havariler Kilisesi (Kümbet Cami) (Merkez) Ani Harabeleri
Keçel Kilisesi (Aziz Pirkitch Kilisesi)
Şirli Kilise (Aziz Gregor Kilisesi)
Abughamrent Gregor Kilisesi
Güvercinli Kilise (Genç Kızlar Kilisesi)
Kemserakanlı Kilisesi
Meryemana Katedralı (Fethiye Cami)
Arak’eltos Kilisesi
HAVARİLER KİLİSESİ (KÜMBET CAMİİ) (Merkez)
Kars kalesinin güney eteğinde Kaleiçi Mahallesinde yer alan kilise, günümüze kadar iyi korunmuştur. 932-937 yılları arasında Kars’ı başkent yapan Bağratlı Kralı Abbas tarafından yaptırılmıştır. 1878 yılında, Ruslar tarafından onarılmıştır. 1890 yılında kilisenin yanına inşa edilen çan kulesi 1918 yılında yıkılmıştır. Uzun süre kilise olarak kullanıldıktan sonra, yap 1064 yılında Selçuklular tarafından camiye çevrilmiş, sonraki dönemlerde yine kilise olarak kullanılmıştır. 1918 yılında yeniden camiye çevrilmiş, nihayet 1964 yılında müze olarak kullanılmasına karar alınmış, şu anda bakımsız durumdadır. Merkezi planlı, dörtlü yonca yaprağını andıran dört nişle genişleyen yapı, köşelerde dik açılı dört duvarla tam bir kare mekan oluşturmaktadır. Bunun üzerinde, bölgeye özgü uzun konik kubbe çatısı bulunmaktadır. İçten sarı bir sıvayla boyanan yapı, geometrik ve birbiri içine geçmeli boyalı bir tezyinata sahiptir. Dıştan bakıldığında, kasnak üzerinde dekoratif, sağır kemerlerin üst kısmında 12 havarinin taş kabartma tasfiri bulunmaktadır. Kilise, Tiflis taşı adıyla anılan (volkanik, koyu gri renkli taş) düzgün kesme taş bloklardan inşa edilmiştir.
KEÇEL KİLİSESİ (AZİZ PİRKİTCH KİLİSESİ) (Ani Harabeleri)
Ani Harabelerinde, 1034-1036 yıllarında Gregor’un torunu Abugremrizents Daklavini’nin oğlu tarafından yaptırılmıştır. 1173 yılında Papaz Tridot tarafından onarılmış, 1291 yılında anayapıya bir çan kulesi eklenmiş, 1342 yılında kubbe onarılmıştır. Halen yıldırım çarpması sonucu bina yarı yarıya yıkık durumdadır.
ŞİRLİ KİLİSE (AZİZ GREGOR KİLİSESİ) (Ani Harebeleri)
Ani Harabelerinde, 1215 yılında Şeddatlı Sultanlığı himayesindeki azınlıkların isteği üzerine Tigran tarafından yaptırılmıştır. Kubbesinin iç kısmındaki süslemelerle dikkat çeken ana yapının büyük kısmı tahrip olmuştur.
ABUGHAMRENT GREGOR KİLİSESİ (Ani Harabeleri)
Ani Harabelerinde, Ani Kralı II. Gagik tarafından 998 yılında Gregor adına yaptırılmıştır.
GÜVERCİNLİ KİLİSE (GENÇ KIZLAR KİLİSESİ) (Ani Harabeleri)
Ani Harabelerinde, XII. veya XIII. yüzyılda yapıldığı sanılan bu yapı, büyük surların dışında Arpaçay kenarında sarp bir kayalık üzerinde inşa edilmiştir. Dairesel kasnaklı, silindirik bir kubbe üzerinde dilimli sivri kulahlı bir kubbeye sahiptir. Etrafının kademeli duvarlarla çevrili olması ve çevresinde hizmet binası olarak nitelendirilecek kalıntıların bulunması nedeniyle bir manastır izlenimi vermektedir.
KEMSERAKANLI KİLİSESİ (Ani Harabeleri)
Ani Harabelerinde, 922 yılında inşa edilen bu kilisenin halen üzerinde ilkel insan motifleri bulunan tek duvarı kalmıştır.
MERYEMANA KATEDRALİ (FETHİYE CAMİİ) (Ani Harabeleri)
Katedralin Ani Kent merkezinde yapımına 1010 yılında II. Sembat zamanında başlanılmış yapı I. Gagik döneminde bitirilmiştir. Bazilika tipli, üç nefli ve silindirik gövdeli, konik çatılı kubbesi ile görkemli bir yapı olan bu katedral, 1064 yılında Alparsaln’ın Ani’yi almasıyla birlikte bir süre cami olarak kullanılmıştır. 1319 yılında depremden hasar görmüş ve Mimar Tiridot tarafından onarılmıştır. Halen bu yapı Ani’de bulunan en iyi korunmuş yapılar arasındadır.
ARAK’ELTOS KİLİSESİ (Ani Harabeleri)
Ani harabelerinde 1031 yılında inşa edilen kilise patrikhane olarak yapılmıştır. Mimarisi dört yapraklı yonca şeklinde olup, ortada külahlı ve silindirik gövdeli bir kubbesi bulunmaktadır. 1064 yılında Selçukluların Ani’yi ele geçirmeleri ile bu yapıya güney kesimindeki iki bölmeli ve çapraz kemerli, tonozlu, kubbeli, renkli taşlar ile süslenmiş, mozaik görünümlü tavan süsleri ve ortada mukarnaslı, konik kubbeli bir yapı ilavesi ile kervansaray haline getirilmiştir. Halen harap durumdadır.
Resimli Kilise
Ani şehri 93 Rus-Osmanlı savaşından sonra 40 yıl Rus hakimiyetinde kalıyor. Bu zaman içinde St. Petersburg Çarlık Üniversitesi’nden Prof. Marr tarafından 250 kişilik bir çalışma grubu ile şehirde kazılar yapılıyor. Ne yazık ki taşınabilir bütün eserler Rusya’ya götürülüyor. Bunların içinde freskler de var. Fresklerine dokunulmayan tek yapı ise Resimli Kilise. Pencerenin sağında İsa’nın çarmıhtan indiriliş sahnesi var. Sol tarafta çarmıhtan indirilen İsa yere yatırılıyor. Sağ tarafta Ermeni, sol tarafta Gürcü tarihi resmediliyor. Ana bölümde Hristiyanlıkla ilgili konuların işlendiği freskler karşılıyor bizi. Doğu duvarında, yukarıdan aşağıya sırasıyla, İsa’nın doğumu, Kudüs’e girişi ve Meryem’in ölüm sahnesi yer alıyor. Kuzey duvarındaki tek fresk bir mucize! İsa bir ölüyü diriltiyor. Kubbenin ayaklara geçişlerindeki madalyonlarda İncil’in dört yazarı tasvir ediliyor. Apsisin üstündeki yarım kubbede Pantokrator olarak resmedilmiş İsa figürü var. Onun hemen altında İsa’nın havarilerine ekmek ve şarap verdiğini görüyoruz. En altta 12 havarinin resimleri… Bu apsisin yanındaki iki oda kutsal ekmek ve şarabın saklandığı odalarmış.
